โคลงกระทู้ธรรม (๒๐)

๕๐๑. วันพระไม่เว้น

วัน       ดวงจันทร์แจ่มฟ้า        ปุณมี

พระ     สวดพระปาฎี               โมกข์แจ้ว

ไม่      ไหว้พระไตรศรี            รัตนะ

เว้น     เสพไม่ได้แล้ว             เรียกเถ้ากาเม ฯ

๕๐๒. กินก่อนล่อนแก่น

กิน     ไปกินถั่วได้             เงินตรา

ก่อน   เพื่อนหยิบเอามา     พกไว้  

ล่อน   จ้อนเมื่อล้วงหา       เงินเล่นใหม่แฮ

แก่น   เพื่อนเกลอเก่าได้    ลักล้วงไม่เหลือ ฯ

๕๐๓. กินหลังนั่งแท่น

กิน    โปกินถั่วได้             อัฎฬศ

หลัง   นั่งหลังแข็งขด      ลุกขึ้น 

นั่ง      ลงเล่นใหม่หมด    มือเล่นแล้วแฮ

แท่น  ไม่มีนอนพื้น          ตื่นต้องเดินเซ ฯ

๕๐๔. อาภัพเหมือนปูน

อา          ถรรพ์ปูนใส่เต้า       ปูนปน   หมากพูล

ภัพ        ไม่มีมรรคผล            เรียกร้อง

เหมือน  พลูหมากมีคน          เรียกชื่อ

ปูน        กลับอาภัพต้อง         ลับลี้  หนีนาม ฯ  

๕๐๕. น้ำตาลใกล้มด

น้ำ        หวานปานเปรียบด้วย      นารี

ตาล     โตนดเมืองเพชรบุรี          อร่อยลิ้น

ใกล้      ปากมดยินดี                    ดมดูดกินแฮ

มด        ดั่งชายชอบชิ้น               นิ่มเนื้อ  นวลอนงค์ ฯ

๕๐๖. เล่นเบี้ยเสียอัฎ

เล่น     โปเสียถั่วต้อง           กินนอน  บ่อนเอย

เบี้ย      กอบได้เต็มกร          เก่งแท้

เสีย      บ่อยเพราะมือบอน   แทงบ่อย

อัฎ       ฬศหมดตัวแก้          ยี่โป้จำนำ ฯ

๕๐๗. จุดไต้ตำตอ 

จุด       คบเพลิงสว่างแจ้ง       แสงไฟ

ไต้       จุดเดินส่องไป             มืดคลุ้ม

ตำ       ตานั่นหนอใคร            นอนคู่กันแฮ

ตอ      หลักสองตอซุ้ม           พุ่มไม้ใบบัง ฯ

๕๐๘. รู้แพ้รู้ชนะ

รู้        ว่าตนอ่อนซ้อม        ฝึกฝน

แพ้    ท่านต้องยอมจน      แก่กล้า

รู้        ว่าเก่งกาจทน          ท่านต่อ สู้เฮย

ชนะ   ท่านอย่ายั่วยวน       ฝ่ายแพ้แก่ตน ฯ

๕๐๙.พูดน้ำท่วมทุ่ง

พูด      คล่องกว่าแม่น้ำ       นองไหล

น้ำ       เจิ่งนองเนืองไป       ทั่วบ้าน

ท่วม    บ้านท่วมเมืองใคร    ย่อมเบื่อ  น้ำเฮย

ทุ่ง      ขาดบัวสักก้าน          เรียกท้องทะเล ฯ

๕๑๐. ผักบุ้งโหรงเหรง

ผัก     หญ้าจมเพราะน้ำ        ท่วมมิด

บุ้ง      ไม่่มียอดนิด               โผล่น้ำ

โหรง  โล่งโปร่งตลอดผิด     ทุ่งท่า

เหรง   ดั่งคนนั่งอ้ำ                นั่งอึ้ง  ฟังธรรม ฯ

๕๑๑. เผื่อเหลือเผื่อขาด

เผื่อ     ไว้หน่อยมากน้อย      อย่างใด

เหลือ   อยู่เก็บไว้ใน              ภาคหน้า

เผื่อ      แขกเหรื่อมาใจ         เผื่อแผ่

ขาด     สิ่งใดได้คว้า              หยิบใช้ได้ทัน ฯ

๕๑๒. รักยาวให้ปั่น

รัก       ชอบอย่าตอบโต้        เถียงกัน

ยาว     ยืดเพราะปากฟัน       กล่าวเกี้ยว

ให้       ตัดเรื่องราวอัน          จักผิดใจแฮ

ปั่น      ขาดไม่เหลือเสี้ยว     ซึกไว้ไมตรี ฯ

๕๑๓. รักสั้นให้ต่อ 

รัก      จักมีเรื่องขึ้น      โรงศาล

สั้น      สุดไมตรีสมาน   มิตรไว้

ให้      ต่อว่าต่อขาน      คำกล่าวหาแฮ

ต่อ      เรื่องต่อราวให้    ยืดเยื่อต่อไป ฯ

๕๑๔. ปากร้ายใจดี 

ปาก     คนที่โกรธเกรี้ยว       ด่ากราด

ร้าย      ดั่งน้ำร้อนราด           ยอดหญ้า

ใจ        โกรธส่อว่าขาด         ความเมตตาแฮ

ดี          อยู่นิดเดียวถ้า          โกรธแล้วหายเร็ว ฯ

๕๑๕. ฆ่าไผ่ไว้หน่อ

ฆ่า        ต้นโค่นตัดทิ้ง         แต่ตอ

ไผ่        ย่อมแตกออกกอ    หน่อไม้

ไว้        สืบพันธุ์พอ             อยู่รอด  พันธุ์แฮ

หน่อ     ย่อมต่อพันธุ์ได้      ใหญ่สร้างสาขา ฯ

(โปรดติดตามตอนต่อไป)

โคลงกระทู้ธรรม (๑๙)

๔๘๑. ปั้นน้ำเป็นตัว
ปั้น      ข่าวลวงหลอกให้       คนกลัว
น้ำ       ปั้นแข็งทุบหัว            แตกได้
เป็น      ก้อนศิลา ตัว             โตใหญ่
ตัว        ที่เหลวไหลให้          เกิดก้อนน้ำแข็ง ฯ

๔๘๒. รักวัวให้ผูก
รัก      วัวอย่าปล่อยไว้           ตามใจ วัวแฮ
วัว      รักผูกขังใน                  คอกไว้
ให้      หมั่นตรวจตราใน         ยามค่ำ คืนแฮ
ผูก     จมูกล่ามวัวให้              ทอดน้ำหญ้าฟาง ฯ

๔๘๓. รักลูกให้ตี
รัก      ลูกอย่าปล่อยให้      เหลิงไป
ลูก     รักอย่่าตามใจ           ลูกน้ัน
ให้      สอนสั่งสิ่งใด            ผิดชอบ
ดี        สั่งสอนลูกครั้น         ชั่วร้ายกลายดี ฯ

๔๘๔. น้ำตาลใกล้มด
น้ำ      ผึ้งที่หยดย้อย        ลงดิน
ตาล   โตนดที่หวานกิน   อร่อยล้ำ
ใกล้    ปากมดมักผิน       มาไต่ ตอมแฮ
มด      ดั่งชายอดน้ำ        เสน่ห์ได้โดยไฉน ฯ

๔๘๕. แมวเฝ้าปลาย่าง
แมว   ที่นอนอยู่ใกล้      เตาไฟ
เฝ้า    กลิ่นปลาย่างใน   ตับปิ้ง
ปลา   ย่อมส่งกลิ่นไอ    ล่อจมูก  แมวเฮย
่ย่าง   สดปลาอย่าทิ้ง    ทอดให้แมวหอม ฯ

๔๘๖. หนาวลมห่มผ้า
หนาว   ฤดูเริ่มเข้าสู่            หน้าหนาว
ลม       พัดแผ่วพริ้วคราว   ขาดเสื้อ
ห่ม      ไม่มิดกายชาว        นาไร่
ผ้า       ห่มมาปิดเนื้อ          ไม่ต้องนอนหนาว ฯ

๔๘๗. หนาวฟ้าผิงไฟ
หนาว   ลม หนาวพัดพริ้ง      ลมบน
ฟ้า       หม่นสีครามยล         เยือกฟ้า
ผิง       ไออุ่นไฟลน             ไออุ่น
ไฟ       อร่ามอยู่ข้างหน้า     ช่วยให้หายหนาว ฯ

๔๘๘. หนาวผู้หญิงอิงผู้ใหญ่
หนาว     ใจชายหนุ่มนั้น        หนาวใน อกเอย
ผู้หญิง    ที่ปักใจ                   รักเจ้า
อิง          แอบอกอาศัย          ผู้แก่  เฒ่าแฮ
ผู้ใหญ่    ช่วยให้เข้า              ร่วมห้องหายหนาว ฯ

๔๘๙.ขี้แพ้ชวนตี
ขี้         โกงเป็นเด็กน้อย      ทารก
แพ้       เล่นกีฬายก             พวกท้า
ชวน     ให้เพื่อนมาชก         มาต่อย  กันแฮ
ตี          ปีกท้าปากกล้า        พูดท้าแก้อาย ฯ

๔๙๐. ขี้ข้ามาครอก
ขี้     ฝุ่นพวกไพร่ชั้น            ยากจน
ข้า   ทาสท่านทรชน            ยากไร้
มา    เกิดมากมายคน           จนยาก
ครอก หนึ่งนับหัวได้             สิบห้าหัวดำ ฯ

๔๙๑. ป่ากหอยปากปู
ปาก    มีพูดไม่ได้               เหมือนตูด
หอย   โข่งใช้ปากดูด         คืบได้
ปาก    คนยากอย่างอูฐ      เอาแต่  กินแฮ
ปู        ปากเหมือนคนใบ้   ไม่รู้พูดจา ฯ

๔๙๒. กรวดน้ำคว่ำขัน
กรวด     น้ำคร้ังสุดท้าย      ถวายสงฆ์
น้ำ         ที่หลั่งไหลลง       สู่พื้น
คว่ำ       ขันไม่บรรจง          ตักบาตร  อีกแฮ
ขัน        ไม่ขอยกขึ้น           อุทิศให้อีกเอย ฯ

๔๙๓. เซียนซื้้อขายพระ
เซียน    พวกเหยียบเมฆนั้น      คือคน  จีนแฮ
ซื้อ        พระเครื่องคนจน          ต่ำต้อย
ขาย      พวกเศรษฐีชน             ชอบเล่น  พระแฮ
พระ      ไม่ช่วยเขียนห้อย        พระให้หายโกง ฯ

๔๙๔. รักสาวต่างบ้าน
รัก      หญิงอยู่ต่างบ้าน        เรือนไกล
สาว    ไม่อยู่คอยใคร            ห่างบ้าน
ต่าง     เมืองต่างมาไป          สู่ยาก
บ้าน    หนุ่มคู่เคียงร้าน          เร่เข้าสู่ขอ ฯ

๔๙๕. ซื่อกินไมหมด
ซื่อ     สัตย์ยามยากไร้        ทรัพย์สิน
กิน     อยู่ไม่พอกิน             อิ่มท้อง
ไม่่      หมดพรรคพวกผิน    หน้าพึ่งได้แฮ
หมด   ทรัพย์มีพวกพ้อง      พี่น้องช่วยเหลือ ฯ

๔๙๖. คดกินไมเหลือ
คด    โกงไม่รู้จัก                คุณคน
กิน     หมดย่อมยากจน      ขัดข้อง
ไม่     มีมิตรสหายชน          มาช่วยเหลือแฮ
เหลือ แต่ตัวจนต้อง            แสบไส้หิวโซ ฯ

๔๙๗. มีปากเหมือนตูด
มี              ใจแต่ว่าไร้           ปัญญา
ปาก         ดั่งปากปูปลา       นิ่งใบ้
เหมือน    ปากประตูฝา         ปิดเปิด
ตูด          เพื่่อถ่ายขี้ไช้         พูดได้โดยไฉน ฯ 

๔๙๘. สิ้นลมหายใจ
สิ้น        สุดชีวิตครั้น              ถึงกาล
ลม        ย่อมหมดลมปราณ   หยุดแล้ว
หาย      ห่วงทรัพย์ศฤงคาร   เคยห่วง หาแฮ
ใจ         ย่อมลอยล่องแคล้ว  ลับลิ้นสูญหาย ฯ

๔๙๙. อายุวรรณะสุขะพละ 
อายุ     ยืนอยู่ร้อย           ขวบปี
วรรณะ  ผ่องใสสี             สว่างหน้า
สุขะ      กายสุขใจมี        สันติสุข
พละ      แกร่งแข็งกล้า    ต่อสู่้โพยภัย ฯ

๕๐๐. วันโกนไม่ละ
วัน    พระสงฆ์ตัดกล้อน     เกศา
โกน  เกศท่านบูชา            พระเจ้า
ไม่     ยอมรับสิกขา           ปัญจะศีลแฮ
ละ     เสพมาดื่่มเหล้า        เรียกเถ้าโลกีย์  ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๑๘)

๔๖๔. ของหายสะพายบาป

ของ    มีค่าเก็บก้น                เคหา

หาย    ลับเที่ยวตามหา         เที่ยวค้น

สะพาย บาปโทษวงศา         ฉกลักไปแฮ

บาป     เปล่าพบอยู่ก้น          หีบเร้นลับตา ฯ

๔๖๕. แก่เฒ่าเฝ้าหอ

แก่      เฒ่าจนหมดเขี้ย้ว        หมดเล็บ

เฒ๋า    แก่แอบนอนเก็บ         กับห้อง 

เฝ่า     แต่ครุ่นคิดเจ็บ            ใจนักหนาเฮย

หอ      ที่นอนนี้ต้อง               ทอดทิ้งยามตาย ฯ

๔๖๖. แข่งเรือแข่งแพ

แข่่ง    ม้าแข่งเพราะม้า          วิ่งแข็ง

เรือ     ถ่อพายเพราะแรง        แล่นโล้

แข่ง    สวยแข่งงามแปลง      เปลี่ยนเครื่องแต่งแฮ

แพ      แข่งเรือแข่งได้           เพราะใช้แรงคน ฯ

๔๖๗. แข่งบุญแข่งวาสนา

แข่ง    เล่นแพ้ชนะได้           กีฬา

บุญ     แข่งกันนั้นหา            แข่งได้

แข่ง    ยศแข่งบุญญา          โดยยาก

วาสนา นั่นกำหนดไว้            เพราะด้วยบุญกรรม ฯ

๔๖๘. แข่งบุญแข่งวาสนา

แข่ง   ยศแข่งศักดิ์สู้           ยศถา

บุญ    ย่อมส่งเสริมมา        ก่อนแท้

แข่ง   จนจวบชีวา              วายวอด

วาสนา ไม่ส่งเสริมแพ้        แก่ผู้มีบุญ ฯ

๔๖๙. รูปชั่วตัวดำ

รูป     ร่างดั่งเจ้าเงาะ            เหาะมา

ชั่ว     ชาติเฉกนกกา            ต่ำช้า

ตัว     ดำแต่รจนา                 เห็นรูป  ทองแฮ

ดำ     แต่ภายนอกหน้า         แต่น้ำใจงาม ฯ

๔๗๐. ด้านได้อายอด

ด้าน    ทนคนด่าก้อง           ไม่กลัว

ได้      จับไก่กินตัว               อวบอ้วน

อาย   หน้านั่งหดหัว             ใจสั่น

อด     อยากปากแห้ง           แต่น้ำลายสอ ฯ

๔๗๑. ผู้ใหญ่ไก่เขี่ย

ผู้      ทำหน้าที่เจ้า             นายเขา

ใหญ่ ยศแต่ใจเบา             ปากร้าย

ไก่    เด็กเล็กไม่เคา           รพรักใคร่แฮ

เขี่ย  ออกพ้นตีนคล้าย       ว่าไร้ค่าควร ฯ

๔๗๒. ไม้หลักปักเลน

ไม้     หลักประดูจผุู้            มีอา- ยุแฮ

หลัก  ย่อมผูกนาวา            ยึดไว้

ปัก     ดินไม่แน่นพา          เรือหลุดลอยแฮ

เลน   ที่ปักหลักให้            โยกล้มเรือลอย ฯ

๔๗๓. ขี้เรื้อนพรางหมอ

ขี้       โม้คือขึ้ทูต               ปูดโป

เรื้อน  เร่อเห่อหูโต            ใส่เสื้อ

พราง  แพทย์มักพูดโก      หกปกปิด

หมอ   ไม่อาจเอื้อมเฟื้อ     ช่วยแก้รักษา ฯ

๔๗๔. สอพลอตอเต่า

สอ     ห้ามากราบไหว้         เจ้านาย

พลอ  หล่อยพลอยวุ่นวาย   นั่งเฝ้า

ตอ     ต่ำมุดน้ำหาย            โสโครก

เต่า   หดหัวออกเข้า            เฉกคล้ายคนทราม ฯ

๔๗๕. ตอหลดตอแหล

ตอ      หลดตอล่อแล้ว        คนเหม็น

หลด   เล่นคำผวนเป็น         หยาบล้น

ตอ      แหลนี่แลเห็น           กันยาก

แหลด  นี่คำผวนพ้น            พูดได้ไพร่เลว ฯ

๔๗๖. ขี้ฉ้อตอแหลด

ขี้      ฉกขี้ลักฉ้อ                 ทรามชน

ฉ้อ    ฉกทรัยพ์สินคน         รอบบ้าน

ตอ    หลดโป้ปดจน           คนเคลียด

แหลด ล่อคนหน้าด้าน       ไม่รู้จักอาย ฯ

๔๗๗.งอก่องอขิง

งอ    ก.กาคดโค้ง                ลงมา

ก่อ   ว่า ก.สระอา                 คดซ้าย

งอ   ดังเบ็ดตกปลา             มีเงี่ยงงอเฮย

ขิง   ดั่งคนคดคล้าย            เคว็ดซ้าย  เคว็ดขวา ฯ

๔๗๘. ปล่อยเสือเข้าป่า

ปล่อย    ไปไม่ฆ่าให้               ตายตาม    กรรมแฮ

เสือ        ดั่งโจรใจทราม         ชั่วช้า

เข้า        พรรคพวกเป็นสาม    เกลอชั่ว

ป่า        ปกป้องเสือกล้า          ดุร้ายกว่าเดิม ฯ

๔๗๙. ปล่อยตะเฆ่ลงน้ำ

ปล่อย   ไปเจ้าสัตว์ร้าย          ลงคลอง

ตะเฆ่     ดั่งคนคึกคะนอง       ฤทธิ์ร้าย

ลง        เข้าหมู่มิตรของ         มันมาก

น้ำ        จิตคนร้ายคล้าย        ตะเข้ขวางคลอง ฯ

๔๘๐. ลูกเสือลูกตะเฆ่

ลูก  สัตว์ที่ดุร้าย             เหลือทน

เสือ   ย่อมเติบโตจน      ใหญ่กล้า

ลูก    เสือเช่นลูกคน       ยศใหญ่โตแฮ

ตะเฆ่ ไม่ปานลูกบ้า        พ่อข้าคุ้มหัว ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๑๗)

๔๔๑.น้่ำใสไหลนอก
น้ำ     ท่าในแม่น้ำ             ลำคลอง
ใส     ดั่งกระจกมอง         ลอดได้
ไหล  อยู่หลั่งไหล           เหนือเปือก  ตมแฮ

นอก  เนตรนอกหน้าให้    ปิดไว้ขุ่นหมอง ฯ


๔๔๒. ยิงนกตกปลา
ยิง    สัตว์แสร้งว่าซ้อม       กีฬา
ตก   ไม่รู้ภาษา                   มนุษย์ร้าย
ตก   เบ็ดอ่อยเหยื่ยหา        ปลาโง่
ปลา ย่อมว่ามนุษย์คล้าย     ยักษ์ร้ายกินปลา ฯ


๔๔๓. พระเจ้าสร้างโลก
พระ   ผู้อยู่ฟากฟ้า            สูงสุด
เจ้า    แห่งปวงมนุษย์       สัตว์ร้าย
สร้าง  คนบาปทำยุทธ      ศึกฆ่ากันเฮอ
โลก   เกิดสงครามคล้าย  พระเจ้าใจทราม ฯ


๔๔๔. ตัดไม้ข่มนาม
ตัด    กำลังศึกด้วย          มนตรา
ไม้    ที่ตัดพฤกษา          ชื่อนั้น
ข่ม    แม่ทัพปัจจา           ใจหวั่น
นาม  พฤกษาบั่นสบั้น      ขาดนั้นหัวศัตรู ฯ


๔๔๕.นักการเมืองชั่ว
นัก     สมัครรับเลือกตั้ง     นั่งเมือง
การ    เล่นพนันเปลือง      ทรัพย์แท้
เมือง  ถูกเล่นขุ่นเคือง       ข้องขัด
ชั่ว     เพราะคนชั่วแก้        ยากแท้ทรชน ฯ


๔๔๖. พาชาติล่มจม
พา       คนทั้งชาติต้อง       อับจน
ชาติ     ศาสนาโกลาหล     วุุ่นว้า
ล่ม       ลงสู่สายชล            พัดเชี่ยว
จม       อยู่ในใต้หล้า           ไม่ฟื้้นคืนดี  ฯ

๔๔๗. นักการเมืองดี
นัก      สมัครรับเลือกตั้ง      ครองเมือง
การ    เล่นทั้งปวง               ทรัพย์บ้าง
เมือง  ถึงจะขุุ่่นเคือง           ข้องขัด
ดี       เพราะคนดีแก้            กอบกู้กรุงศรี ฯ


๔๔๘. พาชาติรอดตัว
พา   เพื่อนร่วมชาติให้     เดินไป
ชาติ จักรุ่งเรืองใน            ภาคหน้า
รอด  จากสิ่งโพยภัย         สารพัด
ตัว    ประชาชนกล้า          แกร่งด้วยอยู่ดี ฯ


๔๔๙. กรงสร้างขังสัตว์
กรง   หมากรงนกล้วน      สวยดี
สร้าง เพื่อขังสัตว์มี           มากแท้
ขัง     เพื่อกักสัตว์หนี        เพ่นพ่าน  ไปแฮ
สัตว์   ย่อมถูกขังแต้          ใส่ไว้ในกรง ฯ


๔๕๐. คุกสร้างขังคน
คุก    กำแพงรอบล้อม      แข็งแรง
สร้าง เพื่อขังคนแผลง      ฤทธิ์ร้าย. 
ขัง    คนที่สำแดง             ฤทธิ์เดชมากแฮ
คน    ชั่วถูกขังคล้าย         สัตว์ร้ายมีภัย ฯ

๔๕๑. แบ่งสันปันส่วน
แบ่ง   กันคนละข้าง        กับเขา
สัน    อยู่กลางแบ่งเอา   ครึ่งไว้
ปัน    แบ่งเขตของเรา    กับฝ่าย  เขาแฮ
ส่วน  แบ่งครึ่งหนึ่งได้    รับแล้วพอใจ ฯ


๔๕๒. ลูบหน้าปะจมูก
ลูบ     ทั่วหน้าผากล้าง      หน้าตา
หน้า   ไม่เรียบนาสา          โด่ดั้ง
ปะ      ทะจมูกไม่สา           มารถตัดทิ้งแฮ
จมูก   ช่วยหายใจยั้ง          ชีพให้อยู่ยืน ฯ


๔๕๓. ยืมจมูกหายใจ
ยืม      สิ่งใดย่อมให้         ส่งคืน
จมูก    ท่านยืมมายืน        ชีพไว้
หาย   ใจไม่ออกขืน          ยืมท่านใช้นา
ใจ       ย่อมขาดลมใช้      จมูกผู้อื่นไฉน ฯ 


๔๕๔. ต้นคนปลายตรง
ต้น     ไม้ที่คดซ้าย             เคว็ดขวาง
คด      กลับไปกลับมา        แปลกไม้
ปลาย เปลาลิ่วล่อตา           คนชอบใช้แฮ
ตรง    ท่อนปลายท่านใช้     ต่างไม้เท้างาม ฯ


๔๕๕. ดินพอกหางหมู
ดิน     โคลนที่ติดห้อย       หางหมู
พอก  มากโตใหญ่ดู           ดั่งตุ้ม
หาง   ใหญ่ย่อมลากถู        ดินลากไปแฮ
หมู     ไม่หนักเหมือนอุ้ม   แบกหนึ้หนักใจ  ฯ


๔๕๖. ไม้ยังต่างปล้อง
ไม้     ร่วมกอหน่อไม้        ร่วมพันธ์ุ
ยัง     ต่างโตต่างกัน         ต่างข้อ
ต่าง   ปล้องใหญ่ยาวมัน   แตกต่างกันแฮ
ปล้อง ใหญ่ปล้องเล็กล้อ  โยกย้ายสายลม ฯ


๔๕๗. พี่น้องต่างใจ
พี่     ที่เกิดร่วมท้อง            เดียวกัน
น้อง  ที่เกิดร่วมครรภ์          ร่วมท้อง
ต่าง   จิตต่างคิดฝัน            แตกต่างกันไกล
ใจ     ที่มีสี่ห้อง                   ย่อมต้องต่างใจ ฯ



๔๕๘. รู้หลบเป็นปีก
รู้         จักหลีกกิ่งไม้            ใบบาง
หลบ   หลีกกิ่งใม้ขวาง        กีดหน้า
เป็น     นกมันรู้ทาง              หลบหลีก
ปี         ไม่หักปีกอ้า             ออกพ้นโผบิน  ฯ


๔๕๙. รู้หลีกเป็นหาง
รู้          ยกหางหลบพ้น            หนทาง
หลีก    สกปรกข้างทาง            จากกัน
เป็น      สัตว์ที่ยกหาง               ทางออก
หาง     จึ่งห่างขี้พ้น                  จากก้นตนเอง  ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๑๖)

๔๒๑.  ผีหลอกหัวโกรน
ผี         ปีศาจดุร้าย                   เหลือทน
หลอก  เล่นยามเห็นคน            ผ่านหน้า
หัว       ชันทุกเส้นขน               คนถูกหลอกแฮ
โกร๋น   เกศร่วงเป็นบ้า              หากถ้ากลัวผี ฯ


๔๒๒. คนหลอกหัวหาย
คน        เป็นเห็นว่าหน้า            ตาดี
หลอก   เล่นเฉกเช่นผี              หลอกได้
หัว        โง่ทรัพย์สินมี               ให้หยิบ   ยืมแฮ
หาย      ลับไม่กลับให้              พบหน้า  หายหัว ฯ


๔๒๓. ของหายสะพายบาป
ของ      รักเก็บไว้กับ                  เคหา
หาย      ลับเที่ยวจับตา               สอดค้น
สะพาย  บาปโทษทาสา             ฉกลักไปแฮ
บาป       เปล่าพบอยู่กัน             หีบเร้นลับตา ฯ


๔๒๔. ขุนนางวางน้ำ
ขุน    ที่ท่านแต่งต้ัง             ยศถา
นาง   ที่เป็นภรรยา              ร่วมเหย้า
วาง   จอกไม่รักษา             คำสัตย์
น้ำ     ที่ดื่่มคือเหล้า            คละเคล้าน้ำเงิน ฯ


๔๒๕. เลือกเกิดไม่ได้
เลือก  จุติเข้าท้องแม่           ของตน
เกิด     รูปสัตว์รูปคน            ใหญ่น้อย
ไม่       อาจขัดขืนผล           กรรมเก่า
ได้      รับผลกรรมด้อย         แต่งให้เกิดมา ฯ


๔๒๖. เกิดดีเกิดชั่ว 
เกิด   มาเข้าท้องแม่             เป็นคน
ดี       เพราะชาติก่อนผล      ส่งให้
เกิด   เป็นสัตว์มีขน              เดินสี่  ขาแฮ
ชั่ว    บาปชาติก่อนใช้          ชาติให้เกิดมา  ฯ


๔๒๗. แก่เฒ่าเฝ้าหอ
แก่    เฒ่าจนหมดเขี้ยว        หมดเล็บ
เฒ่า  ใหญ่จึงนอนเก็บ          ร่างไว้
เฝ้า   คิดหมกมุ่นเจ็บ            หัวอก
หอ    ที่เราปลูกให้                ลูกชู้อยู่สบาย ฯ


๔๒๘.จูงม้าขาเขยก
จูง      ม้าทรงชาติเชื้อ             อาชาไนยเอย
ม้า      รักนายผู้ขา                   เขยกต้อง
ขา      ม้าเขยกตามอา             จารย์ฝึกม้าเอย
เขยก เพราะม้าแพ่งจ้อง          น้องเจ้าอาจารย์ ฯ


๔๒๙.จับงูช้างหาง
จับ   สัตว์เลื้อยดุร้าย               จับหัว  มันเอย
งู      เห่าฉกตายกลัว              อย่าใกล้
ช้าง  หางจับคล้ายวัว             ไม่อยู่
หาง  ขนดงูเห่าให้                  ห่างแว้งกัดเอา ฯ


๔๓๐. กินสลึงเมาบาท
กิน    เหล้าเมาแต่เช้า          ตกเย็น
สลึง  หนึ่งกินแล้วเป็น          บุรุษกล้า
เมา   มากราบปากเหม็น      หมาชอบ
บาท  หนึ่งเมาเป็นบ้า           ออกเต้นเล่นโขน ฯ



๔๓๑. เมากัญชาตาลาย
เมา      ยาเห็นเชือกเส้น          เป็นงู
กัญชา  สูบแลเห็นหมู             ว่าม้า
ตา       ฝาดเห็นเมียกู             ว่ายักษ์มารแฮ
ลาย    เสื่อว่าเสือกกล้า          โลดเต้นเผ่นหนี ฯ


๔๓๒. ดอกไม้ใกล้ทาง
ดอก    บัวบานอยู่สล้าง          กลางบึง
ไม้       ดอกเอื้อมไม่ถึง          อยู่ได้
ใกล้     มืออาจเด็ดถึง            โดยง่าย
ทาง     ผ่านดอกไม้ใกล้         เด็ดทิ้งกลางทาง ฯ


๔๓๓. อกสั่นขวัญหาย
อก     ใจอยู่กับเนื้อ             กับตัว
สั่น      ระริกระรัว                 เร่าร้อน
ขวัญ   ลิ่วออกจากหัว         ใจหลุดลอยแฮ
หาย    ดั่งปลาถูกช้อน         จากน้ำ  ดิ้นรน  ฯ


๔๓๔. ขวัญหนีดีฝ่อ
ขวัญ   เคยอยู่กับเนื้อ         กับตัว
หนึ     ลิ่วออกจากหัว         จิตพ้น
ดี       ที่ไม่หวั่นกลัว            คนชั่วช้าเฮย
ฝ่อ     ฟุบปานว่าต้น           พืชน้ำท่วมตาย ฯ


๔๓๕. ใจฝ่อห่อเหี่ยว
ใจ     เคยบานเบิกแม้น        ใบบัว
ฝ่อ    แฟบเพราะความกลัว  เหตุร้าย
ห่อ    ดั่งกิ้งกือตัว                 กลมนิ่ง  นอนเฮย
เหี่ยว ดั่งไม่ยราบคล้าย        ดอกไม้บานเย็น ฯ


๔๓๖. ด้านได้อายอด
ด้าน     หน้าดาเข้าแย่ง      โยนทาง
ได้       ขบเคี้ยวอาหาร       อร่อยลิ้น
อาย     หน้าไม่กล้าหาญ    ยื้อแย่ง
อด       อยากปากแห้งสิ้น  เรี่ยวสิ้นแรงโรย ฯ


๔๓๗. อ้อยเข้าปากช้าง
อ้อย     หวานป้อนเข้าปาก    ช้างพลาย
เข้า      ปากช้างกลืนหาย      หมดสิ้น
ปาก     ช้างไม่เคยคาย         ขานออก มาแฮ
ช้าง     ไม่กลับกลอกลิ้น       เล่ห์ลิ้นทรชน ฯ


๔๓๘. ต้นตายปลายเป็น
ต้น       ตาลตายแต่ต้น           ยืนตาย
ตาย     แต่ต้นลูกหลาย           ตกพื้น
ปลาย  ไร่ลูกตกขยาย             พันธ์ุต่อไปแฮ
เป็น     อยู่รอดตายฟื้น            ชีพร้อยพันปี  



๔๓๙.ขุุ่นข้องหมองใจ
ขุ่น     เคืองเรื่องโกรธแค้น       แน่นทรวง
ข้อง    จิตติดในดวง                 จิตข้อง
หมอง  หม่นสิ่งท้ังปวง             โกรธเกลียด
ใจ        ที่ผูกโกรธต้อง              หม่นไหม้  จนตาย ฯ


๔๔๐. น้ำขุ่นขังใน
น้ำ      ในลำแม่น้ำ              ไหลจร
ขุ่น      ย่อมตกตะกอน        อยู่ไต้
ขัง     น้ำขุ่นให้นอน            นิ่งเก็บไว้แฮ
ใน     อกโกรธเคืองให้       เก็บไว้ในทรวง ฯ