๑๒๖
หัวมังกุฎท้ายมังกร
หัว สวมประดับ ด้วยชะฎา
มงกุฎ พระราชา ท่านใช้
ท้า กลับใส่นาคา หางนาค
มังกร เจ๊กบ้าใบ้ เช่นนั้นขันเหลือฯ
๑๒๗
ขี้ข้ายาจก
ขี้ เรื้อนขี้ทูดขึ้น บูดโป
ข้า ทาสคนอดโซ แสบท้อง
ยา หม้อมากอักโข กินไม่หายเฮย
จก จับแต่ข้าวกล้อง ใส่ท้องกันตายฯ
๑๒๘
ขี้ข้าครองเมือง
ขี้ ฉกขี้ลักฉ้อ โกงเขา
ข้า ทาสเคยขี้เมา ไม่น้อย
ครอง ยศใหญ่ไม่เบา บุญส่ง
เมือง ย่อมเสื่อมโทรมต้อย เพราะขี้ ข้าครองฯ
๑๒๙
ผู้ลากมากดี
ผู้ เกิดในชาติชั้น ผู้ดี
ลาก แต่ประเพณี เลิศล้ำ
มาก ด้วยแบบพิธี ประดิษฐ์ ทำแฮ
ดี ดั่งกระทงลอยน้ำ ไม่ช้าก็จมฯ
๑๓๐
ต้มปูไม่แดง
ต้ม ปูไม่ใส่น้ำ ร้อนแรง
ปู กระดองไม่แดง ไม่ได้
ไม่ ใช่แม่ครัวแกง หัวป่า
แดง ด่างดำไม่ใช้ สะใภ้ ชาวนาฯ
๑๓๑
แกงหอยไม่สุก
แกง หอยขมจากท้อง ทุ่งนา
หอย โข่งมีเปลือกหนา ปกไว้
ไม่ เคี่ยวใส่ไฟหา สุกไม่
สุก ดิบเป็นสะใภ้ ไม่รู้การครัวฯ
๑๓๒
หมาถูกน้ำร้อน
หมา นอนอยู่ต่ำใต้ ถุนครัว
ถูก ท่านเทน้ำตัว เปียกเปื้อน
น้ำ เย็นไม่กลัว
กลัว น้ำเดือด
ร้อน จัดหมาขี้เรื้อน วิ่งร้องครวญครางฯ
๑๓๓
หยิกเล็บเจ็บเนื้อ
หยิก ด้วยเล็บเจ็บเจ้า เนื้อใน
เล็บ ไม่แทงเลือดไหล หยดย้อย
เจ็บ แสบแปลบหัวใจ ไม่หยอก
เนื้อ ลูกถูกหยิกน้อย แม่นั้นเจ็บแทนฯ
๑๓๔
หวังน้ำบ่อหน้า
หวัง ว่าเดินทุ่งกว้าง ทางไกล
น้ำ ย่อมมีอยู่ใน บ่อหน้า
บ่อ ไม่พบน้ำใส สักหยด
หน้า นิ่วหิวน้ำอ้า ปากน้ำแห้งคอฯ
๑๓๕
หวานอมขมกลืน
หวาน นอกหากแต่ข้าง ในขม
อม แต่คำลมลม เล่นลิ้น
ขม นักหากจับอม คายไม่ออกแฮ
กลืน ไม่ลงคอปลิ้น แอบแก้มลิงถุงฯ
๑๓๖
หัวชนกำแพง
หัว คนแข็งกระด้าง ดั่งควาย
ชน ดะไม่กลัวตาย ดั่งบ้า
กำ มือแน่นไม่คลาย มือยก
ยอมแฮ
แพง อิฐวัดยังกล้า ขุดรื้อ เจดีย์ฯ
๑๓๗
หัวหยิกหน้ากร้อ
หัว หยองดั่งยอดหญ้า ไหม้ดำ
หยิก หยักศกดั่งกำ ผูกไว้
หน้า กลมดั่งครกตำ น้ำพริก
กร้อ ตะกร้อกลมใช้ เตะโต้ไปมาฯ
๑๓๘
หายเข้ากลีบเมฆ
หาย หน้าไม่พบพ้อง มองหาย
เข้า ป่าไปเหมือนตาย ลับลี้
กลีบ บัวไม่บานขยาย กลีบออก
เมฆ บดบังลูกหนี้ หลบลี้หนีหายฯ
๑๓๙
หาเช้ากินค่ำ
หา กินตั้งแต่เช้า ตกเย็น
เช้า ออกคนยากเข็ญ ตกไร้
กิน พออิ่มท้องเป็น นกเที่ยว
บินแฮ
คำ กลับรวงใต้ พุ่มไม้ใบบังฯ
๑๔๐
หาห่วงผูกคอ
หา เมียเสียโสด สิ้นเสรี
ห่วง ที่รัดคอมี ผูกร้อย
ผูก จิตไม่คิดหนี หายห่าง
คอ ที่คนสวมสร้อย ถอดได้โดยไฉนฯ
๑๔๑
หาเหาใส่หัว
หา ผัวตัวหมด สิ้นอิสระ
เหา เกาะกินศีรษะ รกเรื้อ
ใส่ ลงที่ชีพระ โกนเกศ
หัว พระชีหมดเชื้อ โรคร้ายหายคันฯ
๑๔๒
หูผีจมูกมด
หู มีอยู่ทั่วท้อง ธรณิน
ผี และเทวายิน อยู่พร้อม
จมูก สัตว์ที่เดินดิน ดมกลิ่น
มด เล็กอยู่ไกลล้อม หยดน้ำตาลหวานฯ
๑๔๓
หาเลือดกับปู
หา กินกับเลือดเนื้อ คนจน
เลือด ไม่มีรีดจน เหือดแห้ง
กับ สัตว์ที่คลานบน ผืนแผ่นดินแฮ
ปู ไม่มีเลือดแกล้ง แกะเนื้อในกินฯ
๑๔๔
เห็นช้างเท่าหมู
เห็น อะไรผิดเพี้ยน คนเมา
ช้าง ใหญ่เดินตีนเบา เคลื่อนคล้อย
เท่า โขดแห่งภูเขา เคลื่อนที่
หมู ว่าตัวเล็กจ้อย จับช้างแทงตายฯ
๑๔๕
เหยียบเรือสองแคม
เหยียบ ท้องเรือแล่นข้าม ธารา
เรือ แล่นโคลงไปมา เกือบคว่ำ
สอง ตีนเหยียบแคมขวา เอียงเหยียบ
ซ้ายแฮ
แคม หนึ่งเอียงจมน้ำ ล่มน้ำ
ตกเรือฯ
๑๔๖
อ้อยเข้าปากช้าง
อ้อย ทั้งลำส่งให้ ช้างจับ
เข้า ช่องปากช้างรับ ท่อนอ้อย
ปาก ช้างย่อมกลืนลับ หายหมด
ลำแฮ
ช้าง ไม่คายชานน้อย อย่าง้างปากดูฯ
๑๔๗
อาบเหงื่อต่างน้ำ
อาบ เหงื่อไคลหยดย้อย ออกมา
เหงื่อ ชุ่มทั้งกายา แดดร้อน
ต่าง ว่าอาบธารา เย็นฉ่ำ
ชื่นใจ
น้ำ เหงื่อต่างน้ำย้อน อาบหน้าคนจนฯ
๑๔๘
เอาปูนหมายหัว
เอา มือกากบาทไว้ บนหัว
ปูน ที่มีสีแดงตัว โทษร้าย
หมาย ตาว่าอย่ากลัว จับผิด
ตัวแฮ
หัว ที่ปูนแดงป้าย สั่งให้ประหารฯ
๑๔๙
เอาน้ำลูบท้อง
เอา อะไรใส่ท้อง ไม่มี
น้ำ จืดก็ยังดี ดื่มได้
ลูบ หน้าลูบกายี ยามอด จนแฮ
ท้อง พวกคนยากไร้ ดื่มน้ำกันตายฯ
๑๕๐
เอาหูไปนา
เอา ใจไปจดจ้อง สิ่งไกล
หู ไม่อยากยินใคร เรียกร้อง
ไป ฟังแต่นกใน นาไร่
นาไ ร่ปลูกข้าวต้อง หมั่นรู้
ดูแลฯ
