โคลงกระทู้ธรรม (๓๙)

๗๗๖. หนักเอาเบาสู้

หนัก      หน้าไม่ย่อท้อ       ถอยกลับ

เอา        บ่าเข้าแบกรับ      หนักไว้

เบา        ไม่นั่งคอยนับ      เพื่อนที่ ทำแฮ

สู้           วิ่งเต้นช่วยให้      เรียบร้อย  การงาน ฯ

๗๗๗. คนดีมีน้อย

คน      เราในโลกคล้าย      กรวดทราย

ดี         ดั่งเพชรมณีหาย     หมดแล้ว

มี        แต่เม็ดทรายหลาย   ล้านโกฎิ

น้อย    นักจักพบแก้ว          เพชรน้ำ  งามดี ฯ

๗๗๘. คนถ่อยมีมาก 

คน     เราในโลกคล้าย       ฝูงลิง

ถ่อย   ชั่วน่ากลัวจริง          จิตคล้าม

มี       แทรกอยู่ชายหญิง    แยกยาก

มาก   ชั่วมากถ่อยห้าม       หยุดได้  ไป่มี ฯ 

๗๗๙. คนชั่วหายาก

คน     เราในโลกนี้          ล้นหลาม

ชั่ว      ไม่มีดีงาม            ถ้วนทั่ว

หา      ไม่พบชั่วถาม      ดูทั่ว  หน้าแฮ

ยาก    จะพบเพราะล้วน  ว่าข้า  แสนดี ฯ

๗๘๐. คนดีทุกคน

คน      เราในโลกนี้           ล้นหลาม

ดี         เลิศทุกหน้าถาม   ทั่วถ้วน 

ทุก       คนมีมีทราม         ต่ำชุั่ว  ช้าเฮย

คน       ทุกคนว่าล้วน       เลิศล้น  ทำดี ฯ

๗๘๑. อกเลาอกไก่

อก     ใจใครย่อมรู้           อยู่กลาง

เลา    อกประตูขวาง        อยู่หน้า

อก     เรือนทอดอยู่ทาง  ยอดขื่อ  เรือนเฮย   

ไก่     อกแหลมนอนอ้า   อกท้า  ฟ้าดิน ฯ

๗๘๒. อายุวรรณะสุขะพละ

อายุ      ยืนอยู่ร้อย         ขวบปี

วรรณะ  ผ่องใสสี            ผ่องแผ้้ว

สุขะ      สุขกายี              สุขจิต

พละ     แกร่งกล้าแกล้ว  แก่ผู้  อ่านโคลง ฯ

๗๘๓. หนักเอาเบาสู้

หนัก     หน้าไม่ย่อท้อ      ถอยกลับ

เอา       บ่าเข้าแบกรับ      หนักไว้

เบา       บางไม่นั่งนับ       คะแนนคู่  คี่่แฮ

สู้          วิ่งตรวจตราให้    เรียบร้อย กิจการ ฯ

๗๘๔. ลบหลู่ดูเบา

ลบ     คุณพ่อแม่เลี้ยง      ดูมา

หลู่่     พระคุณครูบา        ฝึกให้

ดู        หมิ่นญาติวงศา    ตกยาก

เบา     กว่าใบไม้ไร้         ค่าแห้ง  ตกดิน ฯ

๗๘๕. เอาน้ำลูบท้อง

เอา   อะไรใส่ท้อง         ไม่มี

น้ำ    ท่าเย็นยังดี           ดื่มได้

ลูบ    หน้าลูบอกสี        หน้าแจ่ม  ใสแฮ

ท้อง  แสบคนยากไร้     ดื่มน้ำ กันตาย ฯ

๗๘๖. ปากอย่างใจอย่าง

ปาก     พูดไพเราะล้ำ      คำหวาน

อย่าง    ว่าดื่มน้ำตาล      ฉ่ำถ้อย

ใจ        มุ่งแต่แรงงาน     ชักลาก

อย่าง   พวกควาญช้างน้อย ขี่ช้าง  ตัวโต ฯ

๗๘๗. หมาแทะกระดูก

หมา      เป็นสัตว์ล่าเนื้อ      ทั้งหลาย

แทะ      สัตว์เป็นสัตว์ตาย   เน่าแล้ว

กระ       สือย่อมกระหาย     ดูดเลือด  คนเฮย

ดูก        มนุษย์คนไม่แคล้ว แทะเนื้อ  กันเอง ฯ  

๗๘๘. พูดเป็นต่อยหอย

พูด      จาไม่เล่นล้อ          หมอความ

เป็น      มืดประมงตาม      โขดน้ำ

ต่อย     ตีแต่หอยงาม        งอกแง่  หินแฮ

หอย    ที่อมหินช้ำ             ชือ่ช้ำ อีรม ฯ

๗๘๙. ฟื้นฝอยหาตะเข็บ

ฟื้น       มูลฝอยที่ทิ้ง          รกรา

ฝอย     ขยะเที่ยวเสาะหา   เขี่ยค้น

หา        ทรัพย์ที่ตกคา       กองขยะ

ตะเข็บ  คะขาบหนีร้น         รี่เข้า  กัดขา  ฯ

๗๙๐. มดแดงแฝงมะม่วง

มด        ทำรังอยู่ต้น      อัมพวา

แดง      ตื่นผลพฤกษา  สุกย้อย

แฝง      ตัวดั่งหนุ่มตา    ทิศเพ่ง  สาวแฮ

มะม่วง  ประดุจสาวน้อย อดลิ้ม  ชิมหวาน ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๓๗)

๗๔๑. ถอยหลังเข้าคลอง
๐ ถอย     เรือน้อยกลับเข้า    คืนหลัง
หลัง        ที่มีไม้บัง                คลื่นได้
เข้า         จอดฝั่งประทัง        ตัวหลบ คลื่นแฮ
คลอง      แคบมีต้นไม้          หลบพ้น  คลื่นลม ฯ

๗๔๒. ทองไม่รู้ร้อน
๐ ทอง    ตกไฟไม่ไหม้        เป็นกอง เถ้าแฮ
ไม่          หมดคุณค่าทอง    แท่งแท้
รู้             กันว่าเป็นของ       มีค่า
ร้อน        เท่าร้อนไม่แพ้       พ่ายไหม้  หายสูญ ฯ

๗๔๓. ท่าดีทีเหลว
๐ ท่า      รำนวยนาฎเจ้า     นายโรง
ดี            พระเอกโอ่โถง    ถ่องแท้
ที           เล่นรบตัวโกง      ตัวยักษ์
เหลว   อ่อนท่าป้อแป้       พ่ายแพ้  ยักษ์มาร ฯ

๗๔๔. ทำหูทวนลม
๐ ทำ    ไม่รู้ไม่ชี้             สีสา
หู          หนวกฟังภาษา  บอกใบ้
ทวน     พายุวาจา           ไม่หวั่น  ไหวแฮ
ลม        ปากคนไกลใกล้ ขาดไร้  พลังแรง ฯ

๗๔๕. รู้ไว้ใช่ว่า  ใส่บ่าแบกหาม
๐ รู้ไว้      ในจิตแจ้ง         ปัญญา
ใช่ว่า       หนักเกศา         ใส่ไว้
ใส่บ่า      แบกไปมา         ยืนนั่ง
แบกหาม ความรู้ใช้         ไม่รู้  หนักเลย ฯ

๗๔๖. สันดานขุดยาก
๐ สัน       แบ่งขวาแบ่งซ้าย      จากกัน
ดาน        หมักดองสืบสัญ         ชาติไว้
ขุด          ออกจากจิตอัน           สืบเนื่อง  มาแฮ
ยาก        จะขุดออกได้              จากต้น  สันดาน ฯ

๗๔๗. ไม่ข้ามสันดอน
๐ ไม่      มีลมส่งให้               เรือใบ
ข้าม       ปากอ่าวออกไม่      น่านน้ำ
สัน         แห่งบาปลึกล้ำ        สุดข้าม  สันดอน ฯ


๗๔๘. ดินน้ำลมไฟ
๐ ดิน       คือธาตุแก่นแท้         โลกันต์
น้ำ           ธาตุชุบชีวัน               เกิดเกล้า
ไฟ          ธาตุอบอุ่นอัน             อุบัติ  มาแฮ
ลม          ส่งวิญญาณเข้า          เกิดก้อน  ชีวา ฯ

๗๔๙. เกิดแก่เจ็บตาย
๐ เกิด      มามีร่างแล้              วิญญา
แก่          เฒ่าทุกเวลา             ล่วงพ้น
เจ็บ         ป่วยเกิดโรคา            กินร่่าง  กายแฮ
ตาย        ล่วงลับย้อนต้น          เกิดแล้วเวียนตาย ฯ

๗๕๐. เวียนว่ายตายเกิด
๐ เวียน    ตายเวียนเกิดซ้ำ       แสนหน
ว่าย         อยู่ในสายชล            เชี่ยวคว้าง
ตาย        เป็นสัตว์เป็นคน         เป็นเทพ
เกิด        ชั่วเกิดดีบ้าง              ชั่วร้อย  กัปป์กัลป์  ฯ

๗๕๑. นักเขียนไส้แห้ง
๐ นัก       คิดพียรจดข้อ        ประพันธ์
เขียน       สิ่งที่คิดฝัน            ฝากไว้
ไส้           ทุกขดตีบตัน          อดอยาก
แห้ง        ขอดโดยมิได้          คิดค้า  ขายของ ฯ

๗๕๒. มะพร้าวตื่นตก  ยาจกตื่นมี
๐ มะพร้าว    เตี้ยตกกลั่ว          เต็มคอ
ตื่นตก          เจ้าของรอ           เก็บค้า
ยาจก           ยากจนพอ           มีสัก  ชั่งแฮ
ตื่นมี            นั่งลอยหน้า         นุ่งผ้า  แพรไหม ฯ

๗๕๓. หลงทางฟังเสียงกู่
๐ หลง     เดินในป่ากว้าง          กลางไพร
ทาง         ไม่มีเดินใน                ป่าไม้
ฟัง           เสียงเพื่อนเดินไกล  กู่กลับ
เสียงกู่     ช่วยเรียกให้              กลับย้อน  คืนเรือน ฯ


๗๕๔. หลงรูกู่ไม่กลับ
๐ หลง   นางแม่แห่งน้อย          กลอยใจ
รู            เรี่ยวเที่ยวหลงไป        รกเรี้ยว
กู่           เรียกสักเท่าไร             ใจขาด
ไม่กลับ  คืนมาเคี้ยว                  หมากแห้ง   พลูเหลือง ฯ

๗๕๕.บุญทำกรรมแต่ง
๐ บุญ      ทานที่ก่อสร้าง           กุศล
ทำ           แต่ชาติก่อนจน          ชาตินี้
กรรม        ดีย่อมส่งผล               เป็นสุข
แต่ง         รูปแต่งใจชี้                 ชาติให้   เกิดมา ฯ

๗๕๖. บุญหนักศักดิ์ใหญ่
๐ บุญ     ท่านสร้่างไว้แต่        ปางใด
หนัก       ดั่งหิมาลัย                ลูกนั้น
ศักดิ์       สูง่ส่งกว่าใคร            คนอื่น
ใหญ่       ยิ่งกว่าชนช้้น            ร่วมเชื้อ  วงศ์วาร ฯ

๗๕๗. เบี้ยน้อยหอยน้อย
๐ เบี้ย        จั่นหมั่นเก็บไว้       มากมี
น้อย           หนึ่งเท่าไรดี         กว่าไร้
หอย           ใช้ปากเดินที         ละกะเบียดเฮย
น้อย            หนึ่งไม่บ่นใช้        ปากก้าว  แทนตีน ฯ

๗๕๘. เบี้ยใบ้รายทาง
๐ เบี้ย    ที่จ่ายแก่เจ้า            ด่านขนอน
ใบ้          ไม่พูดปากบอน       ปากโป้ง
ราย         ทางที่สัญจร           ผ่านด่าน
ทาง        ไม่ต้องแล่นโค้ง     พ่อค้า  หาเงิน ฯ

๗๕๙. ปลาข้องเดียวกัน
๐ ปลา      ที่คนจับได้           หลายตัว
ข้อง         ที่ใส่รวมตัว           ปิดไว้
เดียว       หนึ่งเน่ากลิ่นกลัว  เหม็นหมด  ข้องแฮ
กัน          ออกตัวตายให้       หมดสิ้น กลิ่นเหม็น ฯ             

 

โคลงกระทู้ธรรม (๓๖)

๗๒๑  คนสูงกว่าคน  มักหักกลางคัน

๐ คนสูง     กว่าพวกพ้อง    ร่วมพรรค

กว่าคน      อื่นขี้มัก              เกลียดหน้า

มักหัก        มักโค่นหลัก      ไม่มั่น  คงแฮ

กลางคัน    คนมักกล้า         หักล้าง  ผลาญลง ฯ

๗๒๒.  ขนทรายเข้าวัด

๐ ขน     ทรายชายหาดเข้า    วัดวา

ทราย    เกลื่อนกลาดดาษดา  ค่าไร้

เข้า       ไปอยู่ในอา                 รามก่อ  สร้างแฮ

วัด         ก่อเจดีย์ให้                กราบไหว้  บูชา  ฯ

๗๒๓. ขนมผสมน้ำยา

๐ ขนม  จีนกินเปล่าได้     โดยไฉน

ผสม      กับน้ำแกงใคร      ย่อมรู้

น้ำ         ยาอย่าให้ใส        ให้ค่น  เกินแฮ

ยา         ไม่ใส่ไร้ผู้             อยากลิ้ม  ชิมขนม ฯ

๗๒๔. ข้าวใหม่ปลามัน

๐ ข้าว     เก็บเกี่ยวใหม่สิ้น    หน้านา

ใหม่        นุ่มหอมนักหนา      น่าเคี้ยว

ปลา        หมอย่างโอชา        มันหยด

มัน          ดั่งหนุ่มสาวเกี้ยว    เกี่ยวชู้  สูสม ฯ

๗๒๕. ไม้ล้มเข้าโคน

๐ ไม้    ใหญ่ยามโค่นล้ม      ลงดิน

ล้ม       ลั่นคนได้ยิน             สนั่นใกล้

เข้า      ไปหลบหน้าผิน        เข้าสู่  โคนแฮ

โคน     ไม่ทับเราให้             แอบข้าง  โคนตอ ฯ

๗๒๖. คนโค่นเข้าหา

๐ คน     ใหญ่ที่คิดร้าย               ทำลาย

โค่น       ทับมีอันตราย               มากแท้

เข้า        พบนบนอบกาย            เป็นลูก  น้องแฮ

หา         ส่วยส่งช่วยแก้              รอดพ้น  อันตราย ฯ

๗๒๗. เจ้ากี้เจ้าการ 

๐ เจ้า   อำนาจจัดจ้าน    เหลือทน

กี้         ก่อนชี้นิ้วคน        รอบด้าน

เจ้า      หน้าเก่งกิจจน     คนเบื่อ หน้าแฮ

การ     ท่านชอบจุ้นจ้าน  ออกหน้า  ออกตา ฯ

๗๒๘. เจ้าชู้ไก่แจ้

๐  เจ้า คารมปากกล้า    พาที

ชู้         ชอบเกี้ยวนารี    รอบบ้าน

ไก่       กรีดปีกไม่ตี        ไม่ต่อ สู่แฮ

แจ้       ต่ำขันจัดจ้าน     หนุ่มเจ้า  เสน่ห์นาง ฯ

๗๒๙. ขวัญหนีดีฝ่อ

๐ ขวัญ   บินสิ้นสติรู้          สึกตัว  

หนี         ทุกข์ขุกเข็ญจน  เจ็บไข้

ดี           หมดหดหายตน   ยอมพ่าย  แพ้แฮ

ฝ่อ        มิ่งขวัญขาดไร้      เหตุด้วย กลัวตาย ฯ

๗๓๐. ขิงราข่าแรง

๐ ขิง    มีรสเผ็ดร้อน     ลิ้นชา

รา        รสแรงแกงปลา กบใช้

ข่า       มีรสเผ็ดมา         ใส่ร่วม กันแฮ

แรง    รสสองสิ่งให้        เผ็ดร้อน   ยาไทย ฯ

๗๓๑. ชุดบ่อล่อปลา

๐ ขุด   สระใหญ่ใส่น้ำ     ใสเย็น

่บ่อ      น่าว่ายวนเป็น       สุขล้ำ

ล่อ      สัตว์โงแลเห็น      น่าอยู่  เย็นแฮ

ปลา    ย่อมตายในน้ำ     บ่อเลี้ยง  ล่อปลา ฯ

๗๓๒. ใจดีผีเข้า

๐ ใจ    เมตตาชุบเลี้ยง      ผู้คน

ดี         ต่อคนอดจน          ยากไร้

ผี         ห่าแต่ป่าบน          มาสู่่  หาแฮ

เข้า     หลอกเจ้าบ้านให้   เดือดร้อน  รำคาญ ฯ

๗๓๓. ตกเป็นเบี้ยล่าง

๐ ตก   เป็นตัวหมากต้อง  เดินตา  หมากเฮย

เป็น     แต่ไพร่อาสา         รับใช้

เบี้ย     ต้องล่อขุนมา         กินก่อน

ล่าง     กลับเป็นบนได้      แลกเบี้ยเสียไป  ฯ

๗๓๔. ตบมือข้างเดียว

๐ ตบ  มือประกบข้าง      ซ้ายขวา

มือ      ตบดังก้องปรา      กฎได้

ข้าง    ขวาตบซ้ายหา      รับไม่

เดียว  แต่มือขวาไร้         ศัพท์สิ้น  เสียงดัง ฯ

๗๓๕. ต่อหน้ามะพลับ  ลับหลังตะโก

๐ ตอหน้า    ทำอ่อนน้อม   ถ่อมตนล

มะพลับ       หวานกินผล    ชอบลิ้น

ลับหลัง       กลับเป็นคน    กลับกลอก

ตะโก          ฝาดเฝื่อนลิ้น  รสลิ้ม  แล้วตาย  ฯ

๗๓๖. ถึงพริกถึงขิง

๐ ถึง    ใจคนชอบลิ้ม       รสแกง

พริก     เผ็ดเม็ดแดง แดง ใส่ไว้

ถึง       อกแม่ครัวแสวง     รสอร่อย ลิ้นแฮ

ขิง       ข่าควรใส่ให้          อร่อยลิ้น  กินแกง ฯ

๗๓๗. ถึงลูกถึงคน

๐ ถึง   ทีเล่นตะกร้อ     กีฬา  ไทยเอย

ลูก      เข่่าลูกแปขา     เตะไขว้

ถึง      ใจขับเสพา        กลอนสด

คน      นั่งฟังคลั่งไคล้  เพราะถ้อย  คำคม  ฯ

๗๓๘. ถือเขาถือเรา

๐ ถือ   ตัวว่าเก่งกล้า    กว่าคน

เรา       ไม่มีใครชน      ชนะได้

ถือ        ว่าฝ่ายอื่นชน   ชั้นต่ำ ซ้ำแฮ

เขา       อาจฆ่าเราให้   มอดม้วย  ปลายมือ  ฯ

๗๓๙. ถอนรากถอนโคน

๐ ถอน    ตัดต้นไม้ใหญ่    ในดง 

ราก        อยู่มันยังคง         งอกได้

ถอน       ไม่หมดยังหลง    เหลือราก  อยู่แฮ

โคน        อยู่ตอแตกไม้     ใหญ่ใต้   ภายหลัง ฯ

๗๔๐. ถอดเขี้ยวถอดเล็บ 

๐ ถอด  ฟันออกหมดสิ้น   อาวุธ

เขี้ยว    สี่เขี้ยวแก้วหลุด   หมดแล้ว

ถอด    ทั้งเล็บตีนกุด        เหลือแต่  ตีนเฮย

เล็บ    หมดเสือนอนแล้ว  ฤทธิสิ้น  เสือตาย ฯ

โคลงกระทู้ธรรม ( ๓๕ )

๗๐๕. หน้าไหว้หลังหลอก
หน้า        ท่านซื่อสัตย์ป้อ    ยกยก
ไหว้        กราบพังพาบอก   ราบพื้น
หลัง        ท่านแลบลิ้นถลก  ผ้าออก
หลอก     ดั่งลิงวิ่งขึ้น           กิ่งไม้  แหกตา ฯ

๗๐๖. หน้าสิ่วหน้าขวาน
หน้า      ฉานที่ช่างไม้        ถากขวาน
สิ่ว        ที่ฆ้อนตอกฉาน    เจาะไม้
หน้า     ช่างที่ทำงาน        ตึตอก  ไม้แฮ
ขวาน    สิ่วอย่าเข้าใกล้    เจ็บเนื้อ เจ็บตัว  ฯ

๗๐๗. หน้างอเป็นจวัก
หน้า     นางยามโกรธแค้น     แน่นคอ
งอ        ย่ิ่งกว่าตะขอ             เกี่ยวไม้
เป็น      กะจ่ากะบวยงอ         ใช้ตักน้ำแฮ
จวัก      ตักแกงชอบใช้         ไม่ใช้ หน้าคน ฯ

๗๐๘. หน้าชื่นอกตรม
หน้า    ยิ้มริมปากแย้ม        แจ่มใส
ชื่น      ดั่งดอกไม่้ใบ          ชื่นช้อย
อก      ดั่งหมกไหม้ไฟ       ร้อนรุ่ม  สุุมแฮ
ตรม    ดั่งลำไม้อ้อย           ถูกคั้น  น้ำหวาน  ฯ

๗๐๙. กบในสระน้ำ
กบ     เกิดในสระใต้    ใบบัว
ใน      น่านน้ำที่ตัว      รอบรู้
สระ    ที่ว่ายทั่วหัว       ท้ายสระ
น้ำ      ลึกน้ำตื้นผู้        รอบรู้  คือเรา ฯ

๗๑๐. ก้มนักมักล้ม
ก้ม     ต่ำเพ่งแต่พื่น      ธรณี
นัก     พรตพูดว่าดี        หลุดพ้น
มัก     พ้นจากไพรี         กิเลส  มารแฮ
ล้ม     ราบตายใต้ต้น     พุ้มไม้  ใครเห็น ฯ

๗๑๑. ต่ำนักมักจม
ต่ำ     ตนคนนอบน้อม      ถ่อมกาย
นัก     พรตพูดว่าชาย       เลิศล้น
มัก     ถูกท่านข้ามกราาย  เหยียบย่ำ
จม     ต่ำอยู่ไม่พ้น            ปากน้ำ  ลายคน ฯ

๗๑๒. สูงนักมักโค่น
สูง     ใหญ่ยศศักดิ์ล้ำ       เลิศคน
นัก     ปราชญ์ท่านว่าคน  เช่นนั้น
มัก     หักเพราะลมบน      พัดจัด  แรงแฮ
โค่น  ทับแผ่นดินดั้น         ลุกได้ไป่มี ฯ

๗๑๓. กระเฌอก้นรั่ว
กระ      ทายท่านใส่เบี้ย    ใส่อัฐ
เฌอ     เครื่องจักสานขัด   ขอบไว้
ก้น       ทะลุเบี้ยหวัด          ตกหล่น
รั่ว        เพราะชู้ช่วยใช้       ซ้อนไว้  ในเรือน ฯ

๗๑๔. ปลากระดี่ได้น้ำ
ปลา      น้อยลอยเล่นน้ำ        ฝนไหล
กระดี่    ว่ายตามน้ำไป           แซ่ซร้อง
ได้        พบลอบพบไซ          ขวางอยู่
น้ำ        เชี่ยวพาติดข้อง        วิ่งเข้าหม้อแกง ฯ

๗๑๕. กระต่ายสามขา
กระ       ต่ายจับใส่เข้า     กองไฟ
ต่าย      หนึ่งขากินไป      หมดแล้ว
สาม      ขาอยู่หาใคร        กินไม่
ขา        กระต่ายป่าแก้ว    เกิดด้วย  สามขา ฯ

๗๑๖. หมาขึ้แล้้วหนึ
หมา     มักไม่ใคร่รู้           มารยาท
ขี้         เยี่ยวอยู่เรื่ยราด    ทั่วบ้าน
แล้ว     ไม่เก็บไม่กวาด    ดัวพวก  พาลแฮ
หนี       แน่วหมาขี้คร้าน   กลบขี้  ของตน ฯ

๗๑๗.แมวขี้แล้วกลบ
แมว     เป็นสัตว์ค่อนข้าง     ผู้ดี
ขึ้         ที่พื้นปฐพี                นอกบ้าน
แล้ว     กลบมิดไม่มี             เหม็นกลิ่น
กลบ    ชั่วไม่หน้าด้าน         ดั่งผู้   คนพาล ฯ

๗๑๘. การกินการอยุ่ใครไม่สู้พ่อ
การกิน     ให้อิ่ม่ท้อง       ของตน
การอยู่     เป็นสุขบน        หับห้อง
ใครไม่     ไม่อาจมาชน    เอาชนะ  พ่อเฮย
สู้พ่อ        ไม่ได้ต้อง         พ่ายแพ้  พ่อไป ฯ

๗๑๙. การพายการก่อพ่อไม่สูํ้ใคร
การพาย    เรือเที่ยวค้า        ของแพง
การถ่อ       ลูกแพแรง          ถ่อเค้า
พ่อไม่        อยากแข่งแซง   หน้าท่าน  ใดเฮย
สู้ใคร         ไม่ได้น้ำ             อดกลั้น  ไม่มี ฯ

๗๒๐. ไม้สูงกว่าแม่  มักแพ้ลมบน
ไม้สูง    หน่อเสียดฟ้า         นอกกอ
กว่าแม่  ไม้ร่วมตอ              ร่วมต้น
มักแพ้   แก่ลมพอ               พายุ  พัดเฮย
ลมบน   พัดไมพ้น              หักล้าง  กลางลำ ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๓๔)

๖๘๖. จับเสือมือเปล่า
จับ    สัตว์ที่ดุร้าย              ในดอน ดงแฮ
เสือ  โคร่งลายพาดกลอน  เก่งกล้า
มือ    ขาดทรัพย์ทุนรอน     จับจ่าย
เปล่า แต่มือคิดค้า              ดั่งกล้า สู้เสือ ฯ

๖๘๗. จับเส้นจับสาย
จับ    เนื้อท่านนวดเส้น       เอ็นคลาย
เส้น  ประสาททั้วกาย         ซับซ้อน
จับ    เส้นจับสายนาย         โตใหญ่
สาย  ส่งส่วยช่วยป้อน        ปากช้าง  เชื่องดี ฯ

๖๘๘. เจ้าถ้อยหมอความ
เจ้า    คารมจัดจ้าน          เจรจา
ถ้อย  พูดไล่ต้อนสา         มารถแแท้
หมอ  เก่งกฎหมายอา      ญาแพ่ง
ความ ผิดเป้นถูกแก้         กลับด้วย คารม ฯ

๖๘๙. เจ้าไม่มีศาล
เจ้า   ท่าเจ้าทุ่งเจ้า           ภูผา
ไม่    อยู่ในปรางค์ปรา      สาทสร้าง
มี      แต่พุ่มพฤกษา          สูงใหญ่ อยู่แฮ
ศาล ไม่มีค่อนข้าง            ขาดผู้  เซ่นสรวง ฯ

๖๙๐. เจ้าหน้าเจ้าตา
เจ้า   พ่อท่านอยู่ท้อง   ถิ่นใด
หน้า  ใหญ่ใจโตใคร    กราบเท้า
เจ้า    อำนาจอย่าไป    ดูหมิ่น
ตา     ท่านเพ่งใครเข้า ไม่กล้า  สบตา ฯ

๖๙๑. เจ้ายศเจ้าอย่าง
เจ้า    นายใหญ่แต่ผู้        ดีเดิม
ยศ     ศักดิ์ย่อมส่งเสริม   สง่าหน้า
เจ้า    ยศย่อมเหิมเกริม    อำนาจ
อย่าง พระยาช้างบ้า         ตกน้ำ  มันเมา ฯ

๖๙๒. เจ้าบ้านผ่านเมือง
เจ้า    แผ่นดินท่านต้ัง   ยศถา
บ้าน  อยู่ต่างอาณา      ใหญ่น้อย
ผ่่าน  ฟ้าโปรดเมตตา   ปูนยศ
เมือง จึงเรียบร้อยร้อย  เอ็ดบ้าน  เมืองไกล  ฯ

๖๙๓. ใจดีสู้เสือ
ใจ   กล้าจับเพ่งจ้อง    นัยตา
ดี    กว่านั่งภาวนา       ไม่สู้
สู้    สัตว์ดุร้ายอา         วุธมั่น  มือเฮย
เสือ ย่อมกลัวตาผู้       เพ่งสู้ตาเสือ ฯ

๖๙๔. บางช้างสวนนอก
บาง   บ้านริมแม่น้ำ           แม่กลอง
ช้าง   ที่เศรษฐีจอง           จับไว้
สวน   แน่นขนัดก่ายกอง   ปลูกพืช  พันธ์แฮ
นอก  จากกุรงเทพให้        พี่น้อง  อยู่กิน ฯ

๖๙๕. บางกอก*สวนใน
บาง    ที่อยู่ฝั่งเจ้า          พระยา
กอก   พวกเจ้านายมา   จับไว้
สวน   แห่งพีชนานา      มีอุ  ดมแฮ
ใน     เรือกในสวนใกล้ เขตร้ัวเขตวัง  ฯ

๖๙๖. แขกมอญบางช้าง
แขก   ร้องเพลงเรียกร้อง    แขกพราหมณ์
มอญ  โอดครวญในยาม     โศกเศร้า
บาง    ที่แต่งเพลงสยาม     ชื่อแขก มอญเฮย
ช้าง    ถิ่นแต่งเพลงเจ้า       ชื่อเจ้า  ภาณุพันธุ์ ฯ

๖๙๗. ดูป่าช้านอก
ดู       ศพที่ทอดทิ้ง        ในไพร
ป่า     ศพผีมีใคร             ชอบเข้า
ช้า     ชั่วอยากห่างไกล  พันโยชน์
นอก  จากยามโศกเศร้า  ที่เข้า  เผาผี ฯ

๖๙๘.บอกป่าช้าใน
บอก    สัจธรรมแก่ผู้        เผาผี
ป่า       เช่นนี้ไม่ดี            สักน้อย
ช้า       เนิ่นไม่นานปี        เราเน่า  หนอนแฮ
ใน       ร่างอันน้อยจ้อย    แต่ล้วน  เน่าหนอน ฯ

๖๙๙. ใจจีดใจดำ
ใจ   คนมีรสด้วย          น้ำใจ
จึด  ดั่งน้ำท่าใน           ทุุ่งกว้าง
ใจ   เค็มดั่งเกลือใน     มหาสมุทร
ดำ   ดุจน้ำครำข้าง       ล่างใต้ถนครัว ฯ

๗๐๐. ใจไม้ไส้ระกำ
ใจ    แข็งกระด้างดั่ง      ศิลา
ไม้   ซากขวานไม่มา     ตัดได้
ไส้   ขดคดนักหนา        มีคูถเน่าแฮ
ระกำ ดั่งน้ำกรดใช้         ดื่มต้อง  ถึงตาย ฯ

๗๐๑. ใจใหญ่ใจโต
ใจ     นายแม่ทัพสู้           ไพรี
ใหญ่  ดั่งสายนที            สมุทรกว้าง
ใจ      แม่ทัพต่อตี           ข้าศีก
โต     กว่ากองทัพข้าง    ทัพม้า  หมื่นแสน ฯ

๗๐๒. อมพระมาพูด
อม   พระมากล่าวอ้าง       บุญทาน
พระ  ไม่เป็นพะยาน          ปากลิ้น
มา     อ้างเอ่ยกล่าวขาน    ว่าซื่อ  ตรงแฮ
พูด    แต่ปากปล้อนปลิ้น   พลิกลิ้น  ภายหลัง ฯ

๗๐๓.ฉ้อฉลกลใน
ฉ้อ     ฉกโกหกให้          ไว้ใจ
ฉล     โฉดคดโกงใน       ตับไส้
กล      เล่นหลอกลวงไถล  หลากเล่ห์
ใน      จิตวิญญาณใกล้      ชาติเชื้อ  เดรฉาน ฯ

๗๐๔. หน้าเนื้อใจเสือ
หน้า    ซื่อถือสัตย์สู้         สาบาล
เนื่อ     ละมั่งกวางพ่าน    เชื่องช้า
ใจ       ร้ายดั่งเสือผวาญ  ชีวิต  สัตว์แฮ
เสือ     โคร่งยังไม่กล้า     ฆ่าช้าง  อย่างคน ฯ


* กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช

โคลงกระทู้ธรรม (๓๓)

๖๗๑. งานหลวงไม่ขาด
งาน       ที่ยอดเยี่ยมข้า             ราชการ
หลวง    ท่านจ้างทำงาน            ใหญ่ให้
ไม่         ขาดบกพร่องยาน         ย่อหย่อน
ขาด       ซื่อสัตย์สุจริตให้          ไล่พ้น  งานหลวง ฯ

๖๗๒. งานราษฎร์ไม่เสีย
งาน        หลวงคือรับใช้           ราษฎร
ราษฎร์   ทุกข์ร้อนมัวนอน        ไม่ได้
ไม่          ช่วยทุกข์อาทร           ทำหลับ  ตาแฮ
เสีย         เสื่อมงานหลวงให้     ปลดพ้น  งานหลวง  ฯ

๖๗๓. เงียบเป็นเป่าสาก
เงียบ    เชียบท่านเปรียบไว้       น่าฟัง 
เป็น      เป่าหัวสากดัง                บ่ได้
เป่า      ขลุ่ยเป่าปี่ยัง                  มีศัพท์  เสียงแฮ
สาก     เป่าเป็นท่อนไม้              เป่าซ้ำ เงียบเสียง ฯ

๖๗๔. โง่มาก่อนฉลาด
โง่         เง่าเฉาโฉดอิ้น        ปัญญา
มา        กับตนเกิดมา           โง่เหง้า
ก่อน     เก่าพวกเต่านา         เคียงคู่  คนแฮ
ฉลาด   เพราะศึกษาเข้า       ค่อยรู้  ค่อยเรียน  ฯ

๖๗๕. โงหัวไม่ขึ้น
โง      โงกนั่งง่วงง้ำ          ต่ำดิน
หัว      หกตกแง่หิน          นั่งเฝ้า
ไม่       ลืมเนตรหน้าผิน   ดูเพื่อน
ขึ้น      แต่ห้องหับเข้า     เสพสร้อง  กามา ฯ

๖๗๖. จงเกลียดจงชัง 
จง           ใจแต่เพ่งจ้อง     จับตา
เกลียด    แต่คนที่สา         มารถสู้
จง           จิตคิดอิจฉา       คนเก่ง  กว่าเฮย
ชัง           แต่คนที่รู้           จักเบื้่อง  หลังตน  ฯ

๖๗๗. ตะเข้คับคลอง
ตะเข้        อยู่แม่น้ำ           ลำคลอง 
ใหญ่        นักมักลำพอง    ฤทธิ์สู้
คับ          ที่คับทางคนอง  ฤทธิยาก
คลอง      เล็กมักมีผู้         เก่งกล้า  ฆ่าตาย ฯ

๖๗๘. จับตัววางตาย
จับ     ขุนเรือและม้า           หมากรุก
ตัว     เล็กจับเบี้ยบุก           ออกหน้า
วาง   ตัวจับขุนรุก                ขับไล่
ตาย  เพราะตัวขุนกล้า        ต่อสู้   กับโคน  ฯ

๖๗๙. คิดหน้าคิดหลัง
คิด         ถึงอนาคตคล้าย    มายา
หน้า      ไม่สมปรารถนา      นั่งเศร้า
คิด         ถึงอดีตผ่านมา      เหมือนหลับ  ฝันแฮ
หลัง      จากเคยโง่เหง้า     ไม่ย้อน  คืนดี ฯ

๖๘๐. คิดแล้วคิดเล่า
คิด        ความหลังน่ั่งเศร้า     โศกสลด
แล้ว      ล่วงเลยไปหมด         ลับลี้
คิด        ถึงเรื่องอนาคต          ความไม่  แน่เฮย
เล่า       เรื่องชีวิตนี้                ช่างคล้าย  ความฝัน ฯ

๖๘๑. คิดจนตัวตาย
คิด      มีผัวผิดแล้ว           เสียใจ
จน      แก่เฒ่าเข้าวัย        อ่อนล้า
ตัว      ไม่อาจกลับไป       เป็นโสด  สาวแฮ
ตาย    เกิดในชาติหน้า     อย่าพ้องพบกัน  ฯ

๖๘๒. เคียงบ่าเคียงไหล่
เคียง     คู่อยูํร่วมห้อง      หอขวัญ
บ่า        ที่คู่เคียงกัน         เกี่ยวก้อย
เคียง    คู่ไม่เคยหัน          หนีห่าง
ไหล    จะห่างหายคล้อย  เมื่อม้วยมรณา  ฯ

๖๘๓. จับปูใส่กระด้ง 
จับ      สัตว์มีแปดเท้า          มาวาง 
ปู        จับไว้ในกลาง           กะด้ง
ใส่       สักครู่ปูกาง              ขาไต่  ไปแฮ
กะด้ง   ปากบานบ้ง             บอกให้  ปูคลาน  ฯ

๖๘๔. จับพลัดจับผลู
จับ      ทางเดินป่ากว้าง     กลางไพร
พลัด   เพื่อนหลงอยู่ใน     ป่าไม้
จับ      เสียงคู่อยู่ไหน        ไปนั่น
ผลู      ที่พลัดกลับได้        ไม่เลี้ยว  หลงทาง   ฯ

๖๘๕ . จับแพะชนแกะ
จับ     แกะจับแพะเลี้ยง      ปนกัน
แพะ  ย่อมมีเขามัน             เก่งกล้า
ชน    กับแกะย่อมหัน         หัววิ่ง  หนีแฮ
แกะ  โกรธคนเลี้ยงบ้า       บอกให้  ชนกัน  ฯ  

(โปรดติดตามตอนต่อไป)

โคลงกระทู้ธรรม (๓๒)

๖๕๖. ชาติชายไว้ชื่อ
ชาติ     มนุษย์สุดสิ้นเมื่อ           ตัวตาย
ชาย     ชาติย่อมไว้ลาย            ชาติเชื้อ
ไว้        ชื่อเมื่อชีพวาย              หายลับ ไปเฮย
ชื่อ       ย่อมแทนเลือดเนื้อ       ฝากไว้  แทนตัว  ฯ

๖๕๗. ชิงสุกก่อนห่าม
ชิง     ห่ามก่อนสุกไม้           มีผล
สุก     อร่ามล่อตาคน           อยากได้
ก่อน   สุกมัดดิบปน              รสไม่  หวานแฮ
ห่าม   ดั่งคนห่ามไร้              ค่าบ้า  กับบวม  ฯ

๖๕๘. ฆ่าหมาเอาเสือ
ฆ่า     สุนัขด้วยเหตุ         อันใด
หมา  ย่อมร้องขาดใจ      ด่าวดิ้น
เอา   ไปล่อเสือใน           แนวป่า
เสือ   อยากกินหมาสิ้น     ชีพด้วย  เนื้อหมา  ฯ

๖๕๙. ฆ่างูเอาดี
ฆ่า    สัตว์มิใช่ต้อง       การกิน  เนื้อแฮ
งู       ที่เลื้อยตามดิน    ป่าไม้  
เอา   สิ่งหนึ่งเป็นสิน    ค้าค่า  มากแฮ
ดี      แห่งงูคนใช้         ชอบล้าง  ชีพงู  ฯ

๖๖๐. ฆ่าหมีเอาตีน
ฆ่า       สัตว์ที่ชอบล้วง    รังภมร  กินแฮ
หมี      ที่อยู่ดงดอน         ป่าไม้
เอา      แต่สี่ตีนจร            จับตัด  มาเฮย
ตีน       แห่งอุ้งตีนใต้        เจ็กใช้  ทำยา ฯ

๖๖๑. ชี้ไม้เป็นนก
ชี้       ชมดวงดอกไม้      ในดง
ไม้     ยอดเด่นพระองค์  ท่านชี้
เป็น   นกวิหคหงส์          มาเกาะ
นก     ไม่มีตัวลี้               ลูกน้องว่าหงส์  ฯ

๖๖๒. ชี้นกเป็นไม้
ชี้       ชมดวงดอกไม้   ไพรพนา
นก    หคตกใจถลา       ลับลี้
เป็น   แต่ยอดพฤกษา  สูงใหญ่
ไม้     ไม่มีนกชี้             ว่าไม้  นกนอน ฯ

๖๖๓. เชื้อไม่ทิ้งแถว
เชื้อ   พ่อเป็นหน่อเนื้อ        กษัตรา
ไม่     ใช่ชาติททาสา         ต่ำช้า
ทิ้ง     เลือดลูกเกิดมา        มีชาติ
แถว   เทือกเลือดคนกล้า   อย่าคร้าม  ขามใคร ฯ

๖๖๔. เผ่าไม่ทิ้งพันธุ์
เผ่า      พันธุ์เลือดนักสู้    ไพรี
ไม่       ย่อท้อต่อตี           ต่อสู้
ทิ้ง       อาวุธล่าหนี          อายอด  สูเอย
พันธุ์     ไก่ชนไม่รู้            จักแพ้  ฉันใด  ฯ

๖๖๕. สวรรค์อยู่ในอก
สวรรค์    น้ันชื่อฟากฟ้า    สุขาวดี
อยุ่          กับจิตคนมี         สุขล้น
ใน          หัวอกพระชี        มีสุข
อก          พระอริยะพ้น     โลกเข้า  สรวงสวรรค์  ฯ

๖๖๖. นรกอยุ่ในใจ
นรก       นั่นคือเร่าร้อน      ฟ้อนไฟ
อยุ่         กับจิตคนใจ         บาปแท้
ใน         หัวอกหวั่นไหว     กลัวตก  นรกแฮ
ใจ         บาปบรรทุกแปล้   รุ่มร้อน  ก่อนตาย ฯ

๖๖๗. งัวเห็นแก่หญ้า
งัว      กินหญ้ากับน้ำ         ธรรมดา
เห็น   สิ่งอื่นไม่หา            อยากได้
แก่     เฒ่าสอดสายตา     หญ้าอ่อน
หญ้า  กับน้ำขอให้           อิ่มท้อง  พอใจ ฯ

๖๖๘. หมาเห็นแก่กิน
หมา    ไม่มีทุกข์ร้อน    ในใจ
เห็น     ว่าโลกวิไล        เลิศล้น
แก่      จนดับชีพไป       เป็นสุข
กิน      อิ่มเป็นเรื่องด้น   กับสี้  ขึ้นอน ฯ

๖๖๙. งอนเป็นช้อนหอย
งอน    สักหน่อยหนึ่งน้ัน    งามตา
เป็น    กะจ่ากะลา               ชอบใช้
ช้อน   ที่ตักแกงปลา          แกงไก่
หอย  กาบท่านทำไว้          ตักช้อน  แกงกิน  ฯ

๖๗๐. วัวสันหลังขาด
วัว    ที่คนโหดร้าย        ใช้งาน
สัน   ชาติชนคนพาล     ฟาดไม้
หลัง มีบาดแผลผ่าน     จนเปื่อย เน่าแฮ
ขาด หยูกยาทาใกล้      จิกเนื้อ  กลัวกา ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๓๑)

๖๓๘. คลื่นกระทบฝั่ง
คลื่น      ซัดเซาะฝั่งน้ำ         แสนหน
กระ       ทั้่งชายหาดจน        แหว่งเว้า
ทบ       ท่วมหาดสายชล      เป็นคลื่น  สาดแฮ
ฝั่ง        เงียบเสียงคลื่นเฝ้า    สาดซ็ำ  ฝั่งทะเล ฯ

๖๓๙. คลุกคลีตีโมง
คลุก     เคล้าผงฝุ่นเข้า         ลมพา
คลี       ดั่งตีคลีครา              ไล่ต้อน
ตี         ดังเล่นตีปลา            แตกตื่น
โมง     ดั่งโมงทุ่มย้อน         กลับได้  ไป่มี ฯ

๖๔๐. ความรู้ท่วมหัว
ความ      จำเรียนมากล้ำ        ตำรา
รู้             ทุกสิ่งศึกษา           มากล้น
ท่วม       ทับจากครูบา          สอนสั่ง
หัว          ผุไม่ลุพ้น               โลกเข้า  นิพพาน ฯ

๖๔๑. เอาตัวไม่รอด
เอา        ชีวิตต่อสู้                   ภัยพาล
ตัว         ใหญ่ล้มคลุกคลาน    สี่เท้า
ไม่         อาจบอกอาจารย์       มาช่วย
รอด       จากยมบาลเข้า          พบเจ้าจอมสวรรค์ ฯ

๖๔๒. ดองเปรี้ยวดองเค็ม
ดอง     ผลไม้ใส่หม้อ           ใส่ไห
เปรี้ยว  มะม่วงดองใน           โอ่งหม้อ
ดอง     ปลาช่อนกลิ่นไอ       เกลืออบ
เค็ม      ยิ่งกว่าเกลือล้อ         เล่นนั้น เค็มขม ฯ

๖๔๓. เด็กเมื่อ วานซืน
เด็ก     ทารกไม่สิ้น          กลิ่นนม
เมื่อ     ก่อนยังไว้ผม        แกละห้อย
วาน     นี้น่ั่งกินขนม         ยายอยู่
ซืน      วิ่งตามแม้ต้อย     ใหญ่ขึ้น  หยิ่งเกิน ฯ

๖๔๔. ได้ไม่เท่าเสีย
ได้        ผัวตัวย่อมต้อง          เสียตัว
ไม่        ออกเงินซื้อวัว          ไม่ได้
เท่า      ได้เท่าเสียกลัว         เสียเปรียบ
เสีย      มากเพราะอยากใช้   จึงซื้อ  ของแพง ฯ

๖๔๕. ตกนรกทั้งเป็น
ตก        ทุกข์จุกเจ่าร้อน      กายใจ
นรก      หมกไหม้อยู่ใน      อกนั้น
ทั้ง       ตัวไม่ตายไป          ปรโลก
เป็น     ทุกข์ร้อนเท่าชั้น      นรกได้  อเวจี ฯ

๖๔๖. ตกเป็นเบี้ยล่าง
ตก        เป็นทาสท่านใช้      จนตาย
เป็น       ทุกข์เท่าวัวควาย    โง่เหง้า
เบี้ย      ที่รับมาขาย              ตัวท่าน
ล่าง     ฝ่าตีนฝ่าเท้า             ท่านขึ้น  เหยียบหัว ฯ

๖๔๗. ต้นร้ายปลายดี
ต้น       ลำบากยากแค้น        อนาถา
ร้าย      กาจถูกบีทา               บีบค้ัน
ปลาย   ชีพที่อุตส่าห์             เพียรภาค
ดี          ดั่งได้ด้นดั้น              ป่าพัน  พงหนาม ฯ

๖๔๘. ตัดญาติขาดมิตร
ตัด     ขาดญาติพี่น้อง          หมองใจ
ญาติ  สนิทหมดเยื่อใย         เกี่ยวข้อง
ขาด   คนช่วยเหลือใน          ยามยาก
มิตร   ไม่มีเพื่อนพ้อง            จักต้อง  เดียวตาย ฯ

๖๔๙. ตัดเป็นตัดตาย
ตัด        หมดเพื่อนพี่น้อง       ญาติมิตร
เป็น      อยู่ไม่เคยคิด             เกี่ยวข้อง
ตัด        หมดเพราะหลงผิด   ว่าร่ำ  รวยแฮ
ตาย      ขาดญาติพี่น้อง         น้่นคล้าย  หมาตาย ฯ

๖๕๐. ชักน้ำเข้าลึก
ชัก       ระหัดพัดน้ำ            เข้านา
น้ำ       ย่อมพาปูปลา          อยู่ด้วย
เข้า      มาอยู่สู่หา               คลาคล่ำ
ลึก      นักมักข้าวม้วย          หมดด้วย  ปูหอย  ฯ

๖๕๑. ชักศึกเข้าบ้าน
ชัก    เชลยศึกกวาดต้อน        เอามา
ศึก    ย่อมเข้าอาณา               เขตต้วย
เข้า   ตั้งบ่อนทำมา                หาอยู่
บ้าน  ช่องอาจมอดม้วย          เหตุด้วย  ศึกเสือ ฯ

๖๕๒. ช้างตายทั้งตัว
ช้าง    ใหญ่คนฆ่าล้ม            เอางา
ตาย    อยู่ในไพรพนา           ป่ากว้าง
ทั้่ง      ใหญ่มากยัง               บัวปิด  บังแฮ
ตัว      ใหญ่อย่างตัวช้าง       ปิดไว้  เหม็นโขลง ฯ

๖๕๓. เอาใบบัวปิด
เอา       อันใดปิดป้อง              ตัวไอย  ราเฮย
ใบ        พฤกษาใหญ่เพียงใด  ปิดได้
บัว        ใบใหญ่กว่าใบ            ไม้อื่น
ปิด        บาปปิดชั่วให้              มิดเม้น  เช่นไฉน  ฯ

๖๕๔. ฆ่าช้างเอางา
ฆ่า       สัตว์ใหญ่ช่วยกู้          ชาติมา
ช้าง     คู่ชาติศาสนา              พุทธแท้
เอา      สิ่งคู่กายา                   คชาชาติ
งา        คชฆ่าช้างแพ้             แก่ผู้  ทรชน ฯ

๖๕๕. ชาติเสือไว้ลาย
ชาติ     สัตว์วายชีพแล้ว          เหลือหนัง
เสือ      โคร่งมีลายยัง             ฝากไว้
ไว้         ชื่อชาติเสือหวัง         ว่าดุ  ร้ายแฮ
ลาย       พาดกลอนเหลือให้  มนุษย์รู้  ลายเสือ ฯ

โคลงกระทู้ธรรม (๓๐)

๖๓๐.คนล้มอย่าข้าม
คน       ที่ก้าวพลาพลั้ง     ตกหลุม
ล้ม       คว่ำลงจนมุม        อับอั้น
อย่า     กระทีบตีนรุม        เหยียบย่ำ  เขาเฮย
ข้าม    ไม่พ้นคนนั้น         ลกสู้  ภายหลัง ฯ

๖๓๑. คบเด็กสร้างบ้าน
คบ       ทารกเล็กจ้อย       เจรจา
เด็ก     ไมรู้เดียงสา          สักน้อย
สร้าง    เรือนอยู่เคหา      สูงใหญ่
บ้าน     ใหญ่ใช้ช่างจ้อย  ปลูกสร้าง  เสร็จไฉน ฯ

๖๓๒. คอขาดบาดตาย
คอ        ถูกตัดหล่นพื้น        ปถพี
ขาด     ไม่รอดชีวี                อยู่ได้
บาด     แผลตัดนาภี           ไส้ขาด
ตาย     ไม่ตายเกือบใกล้     หมดสิ้น  ลมปราณ ฯ

๖๓๓. คับที่่อยู่ได้
คับ    บ้านรวมอยู่ห้อง         หอหับ
ที่      นั่งนอนถึงคับ             แคบแท้
อยู่    สบายเมื่อยังนับ         ถือญาติ มิตรแฮ
ได้    รับความสุขแม้           เบียดซ้อน  หมอนเดียว ฯ

๖๓๔. คับใจอยู่ยาก
คับ      ที่พออยู่ได้           สุขสบาย
ใจ       ที่คับแค้นนาย      โกรธเกรี้ยว
อยุ่      ลำบากยากหาย    ใจขัดข้องแฮล
ยาก    จะอยู่ดูเขี้ยว          ท่านเคี้ยวขบฟัน ฯ

๖๓๕. คาหนังคาเขา
คา        มือที่แล่เนื้อ     เถือหนัง
หนัง     ที่ถลกขึ้นยัง     อยู่หน้า
คา        เลือดที่ติดกรัง  มืออยู่
เขา      ที่โจรใจกล้า     จับได้  คามือ ฯ

๖๓๖. คาบลูกคาบดอก
คาบ    หัวลูกดอกไว้    จมมิด
ลูก      ตอกนี้มีพิษ       มากแท้
คาบ    อยู่ปิดรูปิด        คาปาก  รูแฮ
ดอก   ที่ปักคาแต้        ดอกนั้น  ดอกทอง ฯ