โคลงกระทํู้ธรรม (๔๐)

๗๙๑. มักใหญ่ใฝ่สูง
มัก      มากอยากใหญ่แม้น          ราชา
ใหญ่   ยศเยี่ยงพระมหา               กษัตริย์เจ้า
ใฝ่       ใจใคร่มีอายุหมื่น              ปีแฮ
สูง       ศักดิ์มักได้เข้า                  โกฎิแล้ว  เผาไฟ ฯ

๗๙๒. มากหมอมากความ
มาก     พวกหมอต่อสู้          คดีความ
หมอ    เก่งกาจพยายาม      ช่วยแก้
มาก    มากจ่ายทรัพย์ตาม   คดีต่อ  สู้แฮ
ความ  แพ่งมันกลับแพ้        เพราะขึ้น  โรงศาล ฯ

๗๙๓. แม่หม้ายทรงเครื่อง
แม่      มายามากร้อย        เล่มเกวียน
หม้าย  มักจักพากเพียร    แต่งแต้ม
ทรง     กายแก่ดังเกวียน   บรรทุก หนักแฮ
เครื่อง  แต่งดังจะแย้ม       ปากร้อง  ชวนชิม ฯ

๗๙๔. อ้าขาผวาปีก
อ้า       ปีกหมายขยับขึ้น    โผบิน
ขา       อ่อนก้าวผันบิน       สู่ฟ้า
ผวา     ปีกออกโผผิน         ดังแม่  นกแฮ
ปีก       อ่อนเจ้าร่อนล้า      ร่วงเตี้ย  ตกดิน ฯ

๗๙๕. ปีกกล้าขาแข็ง
ปีก      ขนงอกดกขึ้น        เต็มหาง
กล้า    ขยับปีกออกกาง    ปีกอ้า
ขา      ก้าวออกไปพลาง  โผออก  บินแฮ
แข็ง   อยู่กลางลมกล้า     เหยี่ยวคว้า  ไปกิน ฯ

๗๙๖. ผักชีโรยหน้า
ผัก     ที่คนชอบใช้         โรยแกง
ชี       ที่มีรสแรง              รื้่นใช้
โรย   ใส่เพื่อสำแดง        ว่ารส  อร่อยแฮ
หน้า  รื่นแต่รสไร้             ชอบใช้  ผักชี ฯ

๗๙๗. พลอยฟ้าพลอยฝน
พลอย    เปียกเพราะอยู่ใต้     เมฆา
ฟ้า         ย่อมโปรยฝนมา       ตกต้อง
พลอย    หนาวเมื่อลมพา       พัดล่อง
ฝน         ตกเมื่อฟ้าร้อง          หลีกพ้น  ฝนไฉน ฯ

๗๙๘. พายเรือ่ในหนอง
พาย    เรือตามแม่น้ำ          ลำคลอง
เรือ     แล่นตามน้ำหนอง    ตลิ่งได้
ใน      ท้องทุุ่งท่าหนอง      คับแคบ
หนอง จักพายเรื่อให้           ออกท้อง ทะเลไหน ฯ

๗๙๙.จุดใต้ตำตอ
จุด      ไฟส่องเมื่อเข้า      คืนแรม
ใต้       ส่องแสงวับแวม    สว่างจ้า
ตำ      กอไผ่กอแขม        คืนค่ำ  มืดแฮ
ตอ     ตะคุ่มข้างหน้า       ม่อต้อ  ตอคน ฯ

๘๐๐. ปลาติดร่างแห
ปลา    สลิดตัวจิดจ้อย      จกมก
ติด      อยู่จับปิ่้งปก           ปิดไว้
ร่าง     แหทีดักนก             กระจอก
แห     ปิดปากปลาน้อย     ห่างพ้น  คนมอง ฯ

๘๐๑. ปลูกเรือนคร่อมตอ
ปลูก      เหย้าเขาอยู่ห้อง        หับใน
เรือน     ที่นอนอาศัย               สงบร้อน
คร่อม    ตอที่ตัดไป                มีแตก  กอแฮ
ตอ        ดั่งผัวเก่าย้อน           ซ่อนใต้  ถุนเรือน  ฯ

๘๐๒. ปลูกเรือนพอตัว
ปลูก      เหย้าพออยู่คุ้ม          แดดฝน
เรือน     อยู่ตามมีจน               อยู่ได้
พอ        พ่อแม่ลูกตน             นอนนั่ง
ตัว         ย่อมเป็นสุขไร้           เดือดร้อน  นอนสบาย ฯ

๘๐๓. หวีหัวพอเกล้า
หวี        เสนียดสางเกศเกล้า   กันเหา  อยู่แฮ
หัว        ยุ่งเหยิงนักเขา            ว่าบ้า
พอ       งามแก่ตาเรา               พึ่งทิศ  ดูแฮ
เกล้า    เกศพอสมหน้า            ใช่่ละว้า  ป่าดง  ฯ

๘๐๔. ปอกกล้วยเข้าปาก
ปอก    มะพร้าวยากใช้            มีดปอก
กล้วย  เปลือกย่อมปอกออก   ง่ายแท้
เข้า      ใส่ปากหัวหงอก          ฟันหัก
ปาก     ย่อมเคี้้ยวกินแก้           อดได้ง่ายดาย  ฯ

๘๐๕. ปั้นน้ำเป็นตัว
ปั้น      อุทกตกก้อน         เป็นเกลือ
น้ำ       ที่เค็มกลับเหลือ   แต่ก่้อน
เป็น     ก้อนเม็ดขาวเรือ   ขายส่ง
ตัว       ที่จับก้อนย้อน      กลับซ้ำ  น้ำเกลือ  ฯ